Partner merytoryczny

 

Ranking został opracowany we współpracy z wydawnictwem Elsevier i wykorzystuje analizy publikacji z bazy SCOPUS

Patroni medialni

 

Piętnastą edycję Rankingu Szkół Wyższych, przygotowywanego corocznie przez Fundację Edukacyjną „Perspektywy”, potraktowaliśmy jako dobrą okazję do przypomnienia początków tej inicjatywy oraz zapytania grona osób reprezentujących środowisko akademickie o to, jak widzą i oceniają ranking „Perspektyw”.

W 1992 roku wydawnictwo Perspektywy Press przygotowało i opublikowało pierwszy profesjonalny ranking edukacyjny w Polsce, pamiętny I Ranking Liceów Warszawskich, w którym zwyciężyło V LO im. Księcia Józefa Poniatowskiego. Były to czasy „przedinternetowe” i błyskawicznie staliśmy się znani i popularni. Pierwszy nakład informatora został szybko wykupiony i zdesperowani rodzice biegali po całej w Warszawie w poszukiwaniu egzemplarzy z rankingiem. Konieczny stał się dodruk. Do 2014 roku opublikowaliśmy 23 edycje tego rankingu.

Emocje związane z sukcesem rankingu liceów (uzupełnionego potem o ogólnopolski ranking stołecznych szkół średnich) były jednak niczym w porównaniu z tymi, które zaczęły się w 1998 roku, gdy podjęliśmy decyzję o przygotowaniu profesjonalnego Rankingu Szkół Wyższych.

Pięć kroków do sukcesu

Na początku musieliśmy rozwiązać dylemat: jak skonstruować ranking, żeby był użyteczny dla kandydatów na studia, a zarazem akceptowany przez uczelnie? Ranking liceów zapewnił nam wstępne zaufanie uczniów, rodziców i nauczycieli. Ale ocenianie uniwersytetów jest czymś zupełnie innym. Dlatego do przygotowania rankingu uczelni podeszliśmy ze szczególną starannością.

Po pierwsze. Odbyliśmy cykl spotkań z rektorami największych uczelni, a także z kierownictwem Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, podczas których konsultowaliśmy potrzebę przygotowania rankingu i jego główne zasady. Efekty tych spotkań dodały nam skrzydeł, ale zarazem uczuliły na konieczność corocznych konsultacji z uczelniami oraz przestrzegania ustalanych wcześniej reguł gry.

Po drugie. Aby zapewnić niezależność i transparentność rankingu, powołaliśmy Fundację Edukacyjną Perspektywy – działającą na zasadzie non-profit – i powierzyliśmy jej wszystkie merytoryczne kwestie związane z pracami nad rankingiem. Rolą wydawnictwa była publikacja wyników rankingu oraz jego promocja.

Po trzecie. Każdy ranking ma dwa elementy subiektywne: wybór kryteriów oraz ustalenie wag procentowych, z jakimi te kryteria będą uwzględniane. Wszystko inne można zobiektywizować, ale kryteria i ich wagi zawsze będą ustalane arbitralnie. Postanowiliśmy oprzeć się w tych wyborach na gronie fachowców. Tak narodziła się Kapituła Rankingu, której wiedza i autorytet bardzo nam pomagają. Jest to jedna z głównych gwarancji jakości i niezależności rankingu, zwłaszcza, że wydawca nie ma wpływu na skład Kapituły.

Po czwarte. Inżynierowie wiedzą, że bardzo rzadko się zdarza, aby nowe narzędzie pomiarowe – a tak przecież można spojrzeć na każdy ranking – od razu było odpowiednio wyskalowane. Opublikowanie rankingu, którego wyniki zbytnio odbiegałyby od funkcjonujących opinii o uczelniach, mogłoby „spalić” to przedsięwzięcie już na początku. Aby zmniejszyć ryzyko falstartu, nadaliśmy stosunkowo wysoką wagę, bo aż 50 %, dla kryterium prestiżu uczelni, mierzonego w dwóch niezależnych badaniach ankietowych (wśród kadry akademickiej i pracodawców). W kolejnych latach wagę tę systematycznie zmniejszaliśmy (do 22% obecnie).

Po piąte. Jako osoby wyczulone na kwestie komunikacji, postanowiliśmy prezentować zasady rankingu oraz jego wyniki jak najszerzej, w specjalnym numerze miesięcznika edukacyjnego Perspektywy, zawierającym nie tylko ostateczną klasyfikację, ale również wyniki cząstkowe, prezentacje najlepszych uczelni, a także rankingową „kuchnię”. Postanowiliśmy też nadawać ogłoszeniu wyników uroczysty charakter i zorganizować konferencje prasowe.

Ranking na nowe tysiąclecie

Po fazie projektowania i konsultowania zasad rankingu nastąpił kilkumiesięczny okres zbierania i weryfikowania danych, a potem czas obliczeń. I wreszcie uznaliśmy, że jesteśmy gotowi do zaprezentowania efektów naszej pracy.

Na uroczyste ogłoszenie wyników pierwszego Rankingu Szkół Wyższych zaprosiliśmy do Warszawy rektorów wyróżnionych uczelni, gości oficjalnych oraz dziennikarzy prasy, radia i telewizji (internet jeszcze wtedy raczkował). I wtedy zaczął się czas oczekiwania… Uroczystość miała odbyć się 12 kwietnia 2000 roku o godz. 12.00. Dni, jakie minęły pomiędzy wysłaniem zaproszeń do uczelni a terminem ogłoszenia wyników, były jednymi z bardziej nerwowych… Przyjadą – nie przyjadą, zaakceptują efekty naszej pracy – czy ją odrzucą… Czy profesjonalny ranking uczelni wywalczy sobie w Polsce prawo obywatelstwa? Były to wówczas pytania otwarte.

I oto pół godziny przed południem pojawili się pierwsi zaproszeni, a w sali konferencyjnej zaczęło się robić tłoczno. Goście rzucili się do lektury rankingowego numeru Perspektyw. Odetchnęliśmy swobodniej i przystąpiliśmy do ogłaszania wyników. Pełne poczucie sukcesu pojawiło się w momencie, gdy prof. Franciszek Ziejka, rektor obchodzącego wówczas jubileusz 600-lecia odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego, po odebraniu dyplomu dla najlepszej polskiej uczelni, wzniósł ten dyplom w górę i z szerokim uśmiechem obwieścił: – Jestem szczęśliwy. Nareszcie po 600 latach naszego istnienia otrzymałem potwierdzenie na piśmie, że jesteśmy najlepsi. To wielki dzień dla naszego uniwersytetu!

A prof. Jerzy Woźnicki rektor Politechniki Warszawskiej i zarazem przewodniczący KRASP powiedział: – Mam zaszczyt powitać tę inicjatywę w imieniu KRASP. Metodyka i sposób podejścia do przygotowania rankingu „Perspektyw” są czytelne. Była dyskusja nad kryteriami, przyjęto jasne reguły gry, ogłoszono je, sięgnięto po zobiektywizowane dane, sięgnięto po opinie określonego, dobrze zdefiniowanego grona osób. Za rankingiem stoi znakomite grono wybitnych osobistości naszego życia publicznego, które tworzą Kapitułę. Wszystko to razem przesądza o znaczeniu tego rankingu.

I dodał ważne słowa: Ogromnie dziękuję za tę inicjatywę! To jest bardzo ważne dla rektorów. Dlaczego? Dlatego, że pozwala nam porównywać uczelnie według różnych klasyfikacji i szczegółowych kryteriów, porównywać się do innych i informować o tym naszą społeczność akademicką. Po to, żebyśmy wszyscy razem w swoich uczelniach w mniejszym stopniu ulegali patynom przeszłości i zaczęli konkurować, oczywiście przy utrzymaniu zasad partnerstwa.

Uznaliśmy te i wiele innych wypowiedzi jako sukces rankingu.

Metodologia w centrum uwagi

W 2000 roku oprócz rankingu uczelni akademickich (posiadających prawa do doktoryzowania) przygotowane zostały także: ranking uczelni niepublicznych (z których żadna nie miała jeszcze wówczas prawa do doktoryzowania) oraz ranking w grupach kierunków studiów (architektura, medycyna, klasyczne technologie, nowoczesne technologie, kierunki matematyczno-przyrodnicze, prawo, kierunki rolnicze, kierunki ekonomiczne, kierunki humanistyczne, kierunki artystyczne).

Pierwszy ranking Perspektyw składał się – w odniesieniu do uczelni akademickich – z trzech grup kryteriów: Prestiżu (50%), Siły Naukowej (35%) oraz Warunków Studiowania (20%). Te trzy zasadnicze cechy uczelni zostały zmierzone przez 15 kryteriów szczegółowych.

Ostatnie 15 lat to w polskim szkolnictwie wyższym okres dużych zmian, dlatego również zasady akademickiego rankingu Perspektyw podlegały w latach 2000-2014 powolnej ewolucji. Przede wszystkim pojawiały się nowe grupy kryteriów.

I tak w 2005 roku do Prestiżu, Siły Naukowej i Warunków Studiowania dołożyliśmy Umiędzynarodowienie. W 2010 roku włączyliśmy do rankingu nową grupę kryteriów, którą określiliśmy jako Innowacyjność. W 2011 roku – aby precyzyjniej zaprezentować badawczy aspekt pracy uczelni – rozdzieliliśmy grupę kryteriów Siła Naukowa na dwie: Potencjał Naukowy oraz Efektywność Naukową. W rezultacie tych zmian mamy w rankingu 2014 sześć grup kryteriów mierzonych przez 33 kryteria szczegółowe.

Ewolucja ta uwarunkowana była zarówno pojawianiem się i umacnianiem nowych obszarów funkcjonowania uczelni, jak również wzrastającą liczbą danych, możliwych do wykorzystania w rankingu. Tak było na przykład ze wskaźnikami internacjonalizacji (wprowadzonymi po raz pierwszy w 2005 roku) oraz z danymi bibliometrycznymi – uwzględnionymi po raz pierwszy w naszym rankingu w roku 2009 (w oparciu o bazę SCOPUS).

Generalną tendencją w ewolucji rankingu Perspektyw jest zmniejszanie wagi danych „miękkich” (uzyskiwanych w oparciu o badania ankietowe), na rzecz danych „twardych”, pochodzących na przykład z coraz obszerniejszych baz dotyczących publikacji i cytowań. Ale staraliśmy się tak dokonywać ewolucji stosowanej metodologii, aby zachować jej generalną ciągłość oraz porównywalność wyników pomiędzy poszczególnymi latami.

Jeśli chodzi o stronę formalno-matematyczną, to wszystkie nasze rankingi oparte są na klasycznej metodzie matematycznej analizy wielokryterialnej Multi-Criteria Analysis (MCA). Natomiast od strony „filozofii rankingowej” za wzór odniesienia przyjęliśmy amerykańskie doświadczenia wypracowane przez Boba Morse’a i jego ekipę z tygodnika US News & World Report, gdzie w 1983 roku ukazał się pierwszy na świecie ranking uczelni (Best College Ranking).

Pod nadzorem Kapituły

Od początku Ranking Szkół Wyższych przygotowywany jest pod nadzorem Kapituły, której zadaniem jest ustalanie metodologii rankingu, kontrola prawidłowości i rzetelności procedur jego sporządzania oraz zatwierdzanie i ogłaszanie wyników.

W skład Kapituły, powoływanej przez Fundację Edukacyjną „Perspektywy”, wchodzą reprezentanci środowisk akademickich (nie mogą w tym czasie pełnić funkcji rektorskich i dziekańskich), opiniotwórczych i zatrudniających absolwentów uczelni. Spotykamy się trzy razy: jesienią, aby wyciągnąć wnioski z poprzedniej edycji rankingu; w marcu, aby przyjąć kryteria rankingu na dany rok; i w kwietniu, aby zatwierdzić rezultaty, przed ich podaniem do publicznej wiadomości.

W minionym 15-leciu pracami Kapituły kierowali kolejno: dr Grzegorz Wójtowicz, prof. Marek Safjan, prof. Bogusław Smólski oraz prof. Michał Kleiber.

Kierowane przez nich Kapituły wykonywały chyba swoją pracę nieźle, skoro w wystosowanym do uczestników uroczystego finału Rankingu 2011 przesłaniu prezydent Bronisław Komorowski napisał:

– Przeprowadzana od kilkunastu lat coroczna klasyfikacja wyższych uczelni cieszy się uznaniem nie tylko w środowisku akademickim. Darzą ją również zaufaniem przyszli studenci, dla których jest cenną wskazówką przy podejmowaniu decyzji związanych z wyborem kierunku studiów i uczelni. Przyjęte przez Kapitułę, w której zasiadają wybitne osobistości ze świata nauki i edukacji, kryteria oceny sprawiają, że ranking jest postrzegany jako wiarygodny i aktualny miernik dydaktyczno-naukowych możliwości naszych szkół wyższych.

Pragnę wyrazić uznanie organizatorom rankingu, Fundacji Edukacyjnej „Perspektywy”, za kontynuowanie wartościowej inicjatywy promującej wyróżniające się polskie ośrodki akademickie i motywującej uczelnie wyższe do stałego podwyższania standardów dydaktycznych i naukowych, zwiększania innowacyjności oraz konkurencyjności studiów.

Nie ukrywamy, że jesteśmy z tej oceny dumni!

Na arenie międzynarodowej

Ranking Perspektyw jest szeroko znany na świecie i wiele krajów, zwłaszcza posiadających w swojej historii okres podobnych do Polski doświadczeń, traktuje nasze zasady organizacyjne i rozwiązania metodologiczne jako swoisty benchmark przy konstruowaniu swoich narodowych systemów rankingów i zapewniania jakości szkolnictwa wyższego.

W 2013 roku Perspektywy University Ranking (Poland), bo pod taką nazwą jesteśmy znani na świecie, jako pierwszy ranking narodowy otrzymał prestiżowy certyfikat jakości „IREG Approved”, przyznany przez międzynarodową organizację IREG Observatory on Academic Ranking and Excellence, założonej przez grupę twórców i analityków rankingów szkół wyższych z całego świata.

Jako wielkie wyróżnienie traktujemy też powierzenie Perspektywom pełnienia funkcji Sekretariatu IREG Observatory. Oznacza to, że nie tylko Czytelnicy, ale i koledzy z branży mają zaufanie do sprawności i skuteczności naszych działań oraz do jakości przygotowywanych przez nas rankingów.

Waldemar Siwiński

Prezes Fundacji Edukacyjnej „Perspektywy”.

© 2022 Perspektywy.pl   O nas | Polityka Prywatności | Znak jakości | Reklama | Kontakt!!!